13 lutego 2023 roku, rozpoczęliśmy renowację organów kościelnych i chóru. Przewiduje się, że prace potrwają do grudnia.
Postępy prac remontowych:
1. W poniedziałek 13 lutego 2023 r. w naszym kościele rozpoczął się remont 16-głosowych organów firmy Rieger. W godzinach porannych p. Mateusz Jabłoński wraz ze swoim współpracownikiem p. Piotrem Matejkiem przywieźli sprzęt potrzebny do demontażu instrumentu.
2. W pierwszym tygodniu wyjęto 1172 piszczałki, które – solidnie zapakowane i zabezpieczone w skrzyniach – zostały przewiezione do warsztatu organmistrzowskiego mieszczącego się na obrzeżach Krakowa. W kolejnych dniach sukcesywnie zdemontowano dmuchawę elektryczną, prostownik, zużyte elektromagnesy (urządzenia wytwarzające pole magnetyczne w wyniku przepływu przez nie prądu elektrycznego, które przypisane są do każdej piszczałki i odpowiadają za punktualne otwarcie zaworów, te zaś – za otwarcie i zamknięcie dopływu sprężonego powietrza z miechów).
3. Kolejnym etapem prac była rozbiórka systemu powietrznego (m.in. kanałów oraz wiatrownic, czyli drewnianych skrzyń, na których stoją piszczałki). Zdemontowana i oddana do renowacji została także szafa ekspresyjna, a więc drewniana obudowa, w której zamknięte są piszczałki sekcji II manuału (górnej klawiatury ręcznej). Obudowa ta jest wyposażona od frontu w ruchome żaluzje obsługiwane dźwignią nożną przez organistę. Ruch żaluzji, a więc otwieranie i zamykanie szafy ekspresyjnej, powoduje zmianę głośności brzmienia piszczałek mieszących się w tejże obudowie.
4. Do remontu oddany został także kontuar, czyli wolnostojący stół gry, przy którym siedzi organista. Konieczna jest wymiana elektryki, renowacja drewnianych elementów konstrukcyjnych oraz wymiana włączników rejestrowych.
5. Aktualnie na miejscu prowadzone są prace przy wymianie oskórowania miecha głównego oraz montaż oświetlenia we wnętrzu szafy organowej. Równolegle w warsztacie rozpoczęto pracę przy konserwacji piszczałek.
Opr. Michał Świderski
Wybrane zdjęcia udostępnione przez p. Mateusza Jabłońskiego z przebiegu prac remontowych naszych organów:
REMONT ORGANÓW I CHÓRU W NASZYM KOŚCIELE
Instrument zbudowany został w 1933 roku przez firmę RIEGER. Montaż zakończono w czerwcu tego samego roku. Organy miały pierwotnie trakturę pneumatyczną, z wiatrownicami stożkowymi dla wszystkich trzech sekcji i były od początku wyposażone w napęd elektryczny. Od czasów powojennych do dziś, instrument został kilkukrotnie przebudowany. Obecnie posiada trakturę elektropneumatyczną. W instrumencie zachował się oryginalny mechanizm kalikowania, którego nie zdecydowano się usunąć, pomimo elektryfikacji traktury. Wiadomo, że zamieniono oryginalny stół gry i zmieniono jego lokalizację na chórze. Instrument posiada 16 głosów realnych, rozplanowanych na trzy sekcje brzmieniowe (dwie manuałowe i pedałową).
Stan instrumentu
Na dzień dzisiejszy instrument wymaga renowacji i konserwacji, m. in. ze względu na postępującą destrukcję aparatu brzmieniowego, który ulega coraz to większemu zanieczyszczeniu. Brzmienie poszczególnych głosów nie jest wyrównane, brakuje mu spójności i szlachetności. Organy są w części rozintonowane i zanieczyszczone przez pajęczyny i kurz w ich wnętrzu, co ma wpływ także na strój. Po rewizji wnętrza instrumentu, stwierdzono, iż materia piszczałkowa sekcji manuału I oraz prospektu, zachowana została w oryginalnej postaci, z wyjątkiem Mixtury, która została nieco zmieniona. Poprzez ingerencję w materiał piszczałkowy i dyspozycję instrumentu w przeszłości, niektóre głosy manuału II składają się z kilku rodzajów piszczałek, niektóre niewiadomego pochodzenia. Niestety rzutuje to na niejednolite i niekonsekwentne wybrzmienianie samych rzędów, jak i ich zespołów. Niektóre piszczałki na wiatrownicach posiadają usterki mechaniczne kern, labiów, dostroików oraz korpusów. Dostroiki części piszczałek pomazane klejem typu butapren, dla uzyskania szczelności korpusów i pozornemu przeciwdziałaniu rozstrojeniom. Ślady niefachowego użycia narzędzi podczas strojenia piszczałek w przeszłości, można gdzieniegdzie zauważyć, szczególnie na korpusach małych piszczałek. Elementy metalowe, odpowiadające za strojenie piszczałek, których w tym instrumencie jest znaczna liczba, obejmuje korozja i destrukcja starej warstwy lakieru. Pasaże komunikacyjne we wnętrzu wymagają ustabilizowania i przytwierdzenia. Sam mechanizm szafy ekspresyjnej działa sprawnie mechanicznie, natomiast pióra żaluzji wymagają ponownego uszczelnienia i ofilcowania. Pod każdym piórem żaluzji zauważyć można wyraźne ślady tarcia, co obniża sprawność mechaniczną systemu. Miejscami daje się też zauważyć nieszczelność w układzie powietrznym oraz poważny niedobór wiatru organowego. Spowodowany jest mało wydajną dmuchawą, która nie nadąża dostarczać powietrza odpowiednim sekcjom brzmieniowym, przy wyborze większego zestawu głosów. Słychać znaczący szum podczas pracy dmuchawy, spowodowany złym ułożeniem kanału doprowadzającego. Osobliwością tego instrumentu jest zachowanie w oryginalnym stanie mechanizmu kalikowania, tzw. podawacza, z mniejszym miechem pływakowym pod miechem głównym. Wymaga on konserwacji, gdyż powietrze z głównego miecha, ulatnia się przez jego nieszczelności. Wybrane mieszki tonowe i relajsowe syczą podczas grania, co znacznie obniża sprawność i punktualność traktury instrumentu. Wysłużone komponenty elektrycznego sterowania trakturą z lat 60. ubiegłego wieku, przyczyniają się do awaryjności tego systemu i niepunktualności traktury. Klawiatury manuałowe, pedałowa, pedały crescendo i echa, jak również ława organowa, są w zauważalnym stopniu wysłużone i wymagają renowacji wizualnej oraz technicznej. Kilka dźwięków w poszczególnych głosach nie odzywa się po naciśnięciu klawiszy. Obudowa kontuaru jest w nienagannym stanie wizualnym, roleta manuałów pęknięta i niesprawna. Szafa organowa, poddana konserwacji 13 lat wcześniej, zachowana w bardzo dobrym stanie wizualnym zewnętrznym . Płyciny szafy wewnątrz miejscowo poskręcane czarnymi wkrętami typu „+” bez podwiercenia, przez co powstały pęknięcia. Instrument, przez wzgląd na dobre warunki klimatyczne, w jakich się znajduje, nie jest poddawany częstym wahaniom temperatury i wilgotności. Także dzięki temu, tylko w jednym miejscu we wnętrzu organów, stwierdzono podczas oględzin obecność drewnojadów, tj. na belce wspierającej, która została umieszczona prawdopodobnie w czasie jednego z przeszłych remontów. Należy w tym miejscu podjąć środki zapobiegawcze.
Ogólne założenia prac – co chcemy zrobić podczas remontu
– Dokonanie renowacji oryginalnych elementów z czasów budowy instrumentu, z wymianą tylko tych, które są zbyt zużyte lub zniszczone, przywracając pożądaną sprawność, oryginalną estetykę brzmieniową i wizualną organów.
– gdzie tylko możliwe, powrót do oryginalnych rozwiązań wykonawczych z epoki (np. zastąpienie skór syntetycznych, polipelu, tylko skórą naturalną dla miechów i membran).
– elementy i systemy instalowane lub dobudowywane w czasach późniejszych remontów, zostaną ulepszone lub wymienione na nowe, najlepszej jakości, aby organy zyskały większe możliwości wykonawcze jako instrument liturgiczny i koncertowy.
– zmiana dyspozycji, umożliwiająca wykorzystanie organów jako instrumentu uniwersalnego, z zachowaniem prawdopodobnego – oryginalnego charakteru brzmieniowego. Ujednolicenie nazewnictwa głosów wg założeń Riegera.
– przeprowadzenie koniecznych prac towarzyszących, które pozytywnie wpłyną na stan organów, a których wykonanie w późniejszym czasie mogłoby mieć negatywny wpływ na odrestaurowany instrument (np. wymiana drewnianej podłogi na emporze organowej, wzmocnienie konstrukcji, malowanie ścian w obrębie organów itp.).
Opracowane na podstawie projektu p. Mateusza Jabłońskiego-organmistrza
Dla tych, którzy pragną wspomóc remont organów i chóru podajemy nr konta bankowego:
Parafia Ducha Świętego
Sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia
Księża Jezuici
ul. ks. Piotra Skargi 10
33-300 Nowy Sącz
Nr konta: 90 1020 3453 0000 8102 0051 0099
z dopiskiem: Remont organów
Inne informacje
Przewidywany koszt prac wyniesie ok. 350 tyś. zł, a remont potrwa ok. 10 miesięcy”. Liczymy się też z pewnymi innymi ukrytymi kosztami, które mogą się ujawnić podczas prac remontowych!
Wszystkim ofiarodawcom składamy serdeczne podziękowania.
